پخش زنده
امروز: -
بررسی چالش‌ها و راهکار‌های بهره روی در رشد اقتصادی
در زمینه بهره وری، یکی از وظایف نظام حکمرانی کشور این است که به گونه‌ای تدبیر کند و از منابع استفاده کند که ضمن اینکه پیشرفت و رفاه نسل حاضر را تضمین می‌کند، قابلیت و قدرت نسل‌های آتی را برای توسعه و پیشرفت تحت تاثیر قرار ندهد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، موضوع بهره وری و چالش‌ها و راهکار‌های افزایش میزان بهره وری در رشد اقتصادی ایران در برنامه تلویزیونی صف اول با حضور میرسامان پیشوایی رئیس سازمان ملی بهره وری مورد بررسی و گفتگو قرار گرفت.
سوال: آیا سازمان ملی بهره وری در خصوص افزایش میزان بهره وری در کشور در سال جدید برنامه‌ای دارد؟
رئیس سازمان ملی بهره وری: حتماً همین طور است، حتما در سال جدید با عزم راسخ تر، با برنامه‌های دقیق‌تر و منسجم‌تر برای ارتقاء بهره وری درسطح ملی اقدام میکنیم.
سوال: در حوزه بهره وری بسیار چالش داریم، درست است؟ موضوع بهره وری و پایین بودن بهره وری در کشور ما موضوع پر چالشی است؟
پیشوایی: شهادت آمار‌هایی که ما داریم و سنجش‌هایی که صورت می‌گیرد می‌توانیم بگوییم موضوع پرچالشی است و در رشد اقتصادی هم خیلی امید‌ها و نگاه‌ها به ارتقاء بهره وری است، اگر بخواهم توضیح دهم هر رشدی یا مبتنی بر تزریق نهاده یا ارتقاء بهره وری، چه رشد اقتصادی و چه رشد‌های دیگر، برای مثال یک گیاه اگر بخواهد رشد کند باید آب و مواد مغزی بیشتر تزریق میکنیم یا اینکه از این نهاده‌ها و ورودی‌ها به شکل بهینه استفاده میکنیم مثلا آب را هدفمندتر و مواد مغزی را هدفمندتر تزریق میکنیم که بتواند رشد بهتری داشته باشد، در اقتصاد هم همینطور است باید رشد اقتصادی را مبتنی بر تزریق سرمایه بیشتر، تزریق نیروی کار بیشتر محقق کنیم که به این می‌گویند رشد مبتنی بر نهاده و رشد مبتنی بر ورودی، یا اینکه خیر تدبیر و نوآوری و بهینه سازی را به کار می‌گیریم برای اینکه از آن نهادهای که داریم بهتر استفاده کنیم، رشد دوم رشدی است که معروف به کیفیت رشد اقتصادی است یعنی اگر رشد مبتنی بر سرمایه گذاری و تزریق نیروی کار را ما کمیت رشد اقتصادی تعبیر کنیم نوع دوم رشدی است مبتنی بر افزایش کیفیت، مثال شاخصی است به نام شدت مصرف انرژی که در صورت در واقع میزان تولید ناخالص داخلی را می‌گذاریم و در مخرج میزان انرژی را که مصرف میکنیم برای تولید ستانده‌ای که است، به ازای هر یک واحد تولید چقدر انرژی مصرف میکنیم که الان وضعیت ما خیلی بد است، ما در آخرین گزارش بین المللی که منتشر شده متاسفانه بدترین رتبه را داریم، باید تدبیر، نوآوری و فکر را به کار بگیریم، در خودرو‌هایی که استفاده میکنیم در بخش حمل و نقل، وسایل سرمایشی و گرمایشی که در خانه‌ها استفاده میکنیم بتوانیم همان مقدار خروجی یا ستانده را با منبع کمتری ایجاد کنیم، می‌دانید این اتفاقاً با مفهوم عدالت در ارتباط است، منابعی که در اختیار ماست فقط متعلق به نسل فعلی نیست متعلق به فرزندان ما است، ما نمی‌توانیم برای رفاه نسل فعلی آینده نسل‌های آتی را به خطر بیندازیم، پس اگر منابع را استفاده میکنیم باید با یک مسئولیت پذیری خوبی باشد، یکی از وظایف نظام حکمرانی کشور شاید همین باشد که به گونه‌ای تدبیر کند و از منابع استفاده کند که ضمن اینکه پیشرفت و رفاه نسل حاضر را به نوعی تضمین می‌کند قابلیت و قدرت نسل‌های آتی را برای توسعه و پیشرفت را تحت تاثیر قرار ندهد.
سوال: این بهره وری در استفاده از منابع تعریف میشود؟
پیشوایی : هر نوع مبنعی، منابع طبیعی و غیر طبیعی، یعنی وقتی منبع می‌گوییم نیروی انسانی هم یک منبع، منابع زیر زمینی هم یک منبع است ما باید این‌ها را عاقلانه و مسئولانه استفاده کنیم.
سوال: سازمان ملی بهره وری آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی را تدوین می‌کند که در هر کدام از این منابع ما بتوانیم استفاده بهینه تری داشته باشیم؟
پیشوایی : ما در واقع یک تقسیم کار ملی داریم تحت عنوان نظام ملی بهره وری که ارکان مختلفی دارد، یک رکن داریم که سیاست گذاری می‌کند رکن سیاست گذار ما در این حوزه مجمع تشخیص مصلحت نظام، نهاد رهبری، مجلس شورای اسلامی و در یک سطحی هم هیات وزیران است، بعد از سیاست گذاری نقشی داریم تحت عنوان تنظیم گری که نقش کلیدی است، و اتفاقا ما در کشور در حوزه‌های مختلف در نقش تنظیم گری ضعف داریم، چه نقشی است اینکه سیاست‌هایی که در قالب شعار‌های زیبا در اسناد نوشته میشود جاری شود، شاید بگوییم یکی از عارضه‌های نظام حکمرانی ما این است که در جاری سازی سیاست حدی ناتوان است، یعنی حرف‌های خوبی و سیاست‌های خوبی می‌نویسیم، ولی در قسمت اجرا می‌بینیم که این‌ها خوب جاری سازی نشده، اینجا تنظیم گری است تنظیم گر سعی می‌کند با انداختن نخ‌هایی به نوعی ریل را تنظیم کند که سیاست‌ها جاری شود، آن نقش تنظیم گری سازمان ملی بهره وری است، یک نقشی هم داریم به عنوان مجری که آنجا تمام دستگاه‌های اجرایی کشور هستند، یعنی قاعدتاً اگر بخواهم مداخله‌ای کنم در راستای ارتقاء بهره وری در حوزه انرژی، سازمان ملی بهره وری خودش که این مداخله را نمی‌تواند اجرایی کند باید وزارت نفت و نیرو اجرایی کند، نقش دیگری هم داریم تحت عنوان نقش توانمند ساز که سراغ نخبگان و شرکت‌های مشاوره فعال در این زیست بوم بهره وری می‌رود، نقش آخر هم نقش ترویج و توانمند سازی است که اینجا نقش رسانه مانند صدا وسیما رسانه ملی، نقش وزارت ارشاد، وزارت علوم، نقش آموزش و پرورش این‌ها نقش جدی می‌شه، در واقع می‌خواهم بگویم که همه باید ایفای نقش خود را درست انجام دهند که توپ گل شود، در بهره وری هم این چنین است یعنی این تیم سیاست گذار، تنظیم گر، مجری توانمندساز باید کنار هم در یک هارمونی و نظم ایفای نقش کنند، که ارتقاء بهره وری اتفاق بیفتد.
سوال: وقتی می‌گوییم در موضوع بهره وری چالش داریم و اشاره کردید در حوزه سیاست گذاری حرف‌های خوبی زده شده و در حوزه تنظیم گری دچار مشکل هستیم و تنظیم گری هم ماموریت سازمان ملی بهره وری است می‌توانیم بگوییم اگر بهره وری مان پایین است باید به سراغ سازمان ملی بهره وری بیاییم و از آن مطالبه کنیم؟ مشخصاً می‌توانیم بگوییم سازمان ملی بهره وری مقصر بوده که بهره وری پایینی در کشور داریم یا خیر؟
پیشوایی: وضع بهره وری اصلا چه مقدار است، پاییین، متوسط و خوب، وضعیت کشور چگونه است، ما در برنامه ششم توسعه کشور یک رشد اقتصادی هشت درصدی را هدف داشتیم، از این هشت درصد مقرر بود ۲/۸ از محل بهره وری باشد بقیه هم از محل رشد اشتغال و سرمایه گذاری، از این ۲/۸ متاسفانه چهار دهم درصد از محل بهره وری محقق شده است، یعنی انحراف ما منهای ۲/۴ است، اگر بخواهم آماری دهم که از بخش‌های فعال اقتصاد ما چه نقشی در این عدد داشتند، یکسری بخش‌هایی داشتیم که پیشرو بودند اگر بخواهم موفق‌ها را گزارش دهم موفق‌ترین بخش ما بخش صنعت اطلاعات و ارتباطات بوده که در طول برنامه ششم موفق شده حدود ۳۰ درصد ارتقاء بهره وری داشته باشد، بخش موفق دیگر صنعت معدن بوده که خیلی به کشور کمک کرده است، اگر بخواهیم ناموفق‌ها را گزارش دهیم مثلا ما صنعت نفت و گازمان منهای هفت درصد کاهش داشته یعنی شاخص بهره وری کل عوامل تولید نه تنها رشد نداشته بلکه منفی بوده در حالی که در برنامه هدف بوده که ۱/۸ مثبت عمل کند، بخش ساختمان منهای ۳/۲ درصد، اما در دو سال اخیر منظور سال ۹۹ و ۱۴۰۰، سال ۱۴۰۱ را ذکر نمی‌کنم، چون با تاخیر سه ماهه بعد از تنظیم حساب‌های ملی میشود محاسبه انجام داد، ما در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ رشد بهره وری مان مثبت بوده، در سال ۱۴۰۰، مثبت ۲/۷ شاخص بهره وری کل عوامل تولید رشد داشته، برای ۱۴۰۱ هم محاسبات نهایی نشده، اما برآورد‌ها مثبت است یعنی نشان می‌دهد که احتمالاً رشد بالای دو درصدی را خواهیم داشت، منتهی در کنار این خبر امید بخش این را هم باید بگوییم که هر سالی که رشد مثبت تکرار میشود تکرارش برای سال بعد سخت‌تر میشود، یعنی بعد از رشد منفی که در دهه ۹۰ داشتیم که دهه تخلی برای اقتصاد و بهره وری کشور بوده، طبیعی است بعد از سال‌های متمادی منفی رشد مثبت ساده باید باشد مثل فنر است، اما استمرار آن خیلی سخت است، چه زمانی می‌توانیم در وضعیت و رفاه عمومی ببینیم و مردم در سفره خود لمس کنند زمانی است که این رشد حداقل ۵ سال ادامه پیدا کند، سازمان ملی بهره وری آن قسمتی که باید پاسخ گویی داشته باشد ناظر است به وظایفی که یک تنظیم گر باید ایفا کند مثل تیم فوتبال، مثلا فردی که در میانه زمین است و توپ را پخش می‌کند برای مهاجم و تقریباً سازمان ملی بهره وری چنین نقشی دارد یعنی بین سیاست گذار و مجری به عنوان میانجی ایفای نقش می‌کند، ما وظیفه مان پایش مستمر و راهبری مستمر، تبدیل سیاست به یک برنامه اجرایی که مجری فهم کند و اجرا کند، که ما در دولت سیزدهم در مدتی که این دولت مسئولیت امور را داشته یک بازتعریفی از نقش سازمان ملی بهره وری داشتیم با ۵ رویکرد تحولی، رویکرد اول اینکه ما برویم به سمت یک بازیگری با نقش تنظیم گری که از ابزار هوشمند سازی استفاده کند، قبلا هم گزارش داده ام ما سال گذشته در سازمان یک سامانه‌ای را افتتاح کردیم به نام سامانه آینه بهره وری ایران برای اولین بار اطلاعات بهره وری در طول ۱۰ سال، روند‌های گذشته، عملکرد دستگاه‌های اجرایی، عملکرد استان ها، عملکرد شرکت‌های دولتی، همه این‌ها روی یک سامانه به صورت شفاف در اختیار مرد م است که تا به حال این کار انجام نشده بود، یعنی صرفاً در رفت و آمد بین دستگاه‌ها این آمار رفت و آمد داشت و مردم اطلاعی نداشتند، اما الان در اختیار مردم قرار دادیم، نخگبان می‌توانند ببینید و نقد کنند عملکرد دولت و دستگاه‌های اجرایی سیاست گذار را، رویکرد بعدی این بود که برای اثر بخشی اقدامات بهره وری در دستگاه‌های اجرایی در دولت سیزدهم برنامه ویژه‌ای را تدارک دیدیم که یکی از برنامه‌های مهم توانمند سازی متولیان بهره وری در دستگاه‌های اجرایی بوده، شامل دوره‌های آموزشی در واقع حتی دوره‌های بین المللی آموزشی، می‌دانید سازمان ملی بهره وری نماینده ایران در سازمان بهره وری آسیایی است یعنی ما یک کرسی بین المللی داریم که علی رغم شرایط تحریم‌های ظالمانه ما همچنان کرسی را در شورای حکام سازمان بهره وری آسیایی حفظ کردیم، و از خدمات آنجا استفاده میکنیم برای انتقال دانش، نکته دیگری که رویکرد دولت سیزدهم هم بر این است اینکه بتوانیم مشارکت نخبگان و افراد صاحب نظر را در حوزه بهره وری داشته باشیم، ما یکی از طرح‌های جدی که در سازمان دنبال کردیم طرح دانشگاه معین بهره وری است در هر استانی سعی کردیم شناسایی کنیم یکی از دانشگاه‌ها عهده دار حوزه بهره وری شود کنار کمیته بهره وری استان که در استانها می‌دانید کمیته بهره وری رئیسش استاندار محترم است و دبیر سازمان برنامه، در سطح ملی هم سال آینده این کار را انجام خواهیم داد یعنی هر دستگاه ملی ما یکی از دانشگاه‌ها میشود معین در ارتقاء بهره وری.
سوال: به لحاظ ساختاری اشاره کردید که تنظیم گر هستید، اینکه اجرا میشود یا نمی‌شود فهم من از فرمایش شما این است که ارتباطی به شما پیدا نمی‌کند یا خیر شما می‌توانید نظارت کنید، آیا به لحاظ ساختاری شما اساساً می‌توانید نظارت داشته باشید بر یک وزارتخانه؟
پیشوایی : دقیقاً یکی از نقش‌های ما پایش و نظارت است و قانون هم این را برای ما تا حدی باز کرده است به موجب بند الف ماده ۵ قانون برنامه توسعه ششم کشور و همچنین بند و تبصره ۱۸ قانون بودجه ۱۴۰۱ امکان نظارت بر دستگاه‌های اجرایی داریم، شاید عملیاتی بگوییم چه اتفاقی می‌افتد عملیاتی این است که در هر دستگاه اجرایی یک کمیته بهره وری مستقر شده که رئیس آن یکی از معاوین وزیر و دبیر یکی از مدیرکل‌های مرتبط، این‌ها وظیفه دارند کمیته را تشکیل دهند و مسئله شناسی کنند و بگویند الان عوامل اصلی بازدارنده یا پیش برنده بهره وری مثلا در وزارت نفت چیست، موضوع گاز فلر را شنیده اید که اتلاف زیادی در آنجا داریم، فرض کنید مسئله در آنجا شناسایی و اولویت دهی هم میشود، بعد کمیته وظیفه دارد برنامه اقدام برایش در بیاورد که مشخصاً چه اقدامی می‌کنم که این عارضه نا بهره وری را حل کنم، به این مرحله که رسید کل آن تلاشی که کرده در مسئله شناسایی، اولویت بندی را می‌فرستد به سازمان ملی بهره وری، ما اینجا کمیته خبرگی تشکیل می‌دهیم خبرگان مرتبط از آن حوزه را جمع میکنیم یک توانی هم سازمان دارد در این عرصه، دستگاه را هم دعوت میکنیم و باید از برنامه اش دفاع کند، اگر توانست این مرحله را رد کند و تایید از ما بگیرد ما برنامه را ابلاغ میکنیم که وزارت نفت و نیرو برنامه ابلاغی شما برای سال جاری است باید بروید این اقدامات را انجام دهید.
سوال: از لحاظ ساختاری وقتی ابلاغ می‌کنید مجبور هستند عمل کنند؟
پیشوایی : طبق قانون تا ما ابلاغ نکنیم امکان اجرا ندارند، بعد که ابلاغ میکنیم چه میشود شاید شما ابلاغ می‌کنید تمام میشود طبق قانون موظف هستند سه ماه یکبار به ما گزارش پیشرفت دهند حالا ما اینجا اسناد را می‌گیریم حتی لازم باشد بازدید دستگاهی می‌گذاریم، ما هم گزارش تمام وزارتخانه‌ها و استانها را تجمیع میکنیم سه ماه یکبار گزارش میکنیم به هیات د ولت که هیات دولت این دستگاه‌ها ضعیف، متوسط و ... بودند، آنجاست که در سطح هیات دولت، رئیس جمهور و رئیس مجلس در بازه بلند مدت تری تذکر می‌دهند اگر دستگاهی ضعیف باشد قاعدتاً توبیخ میشود، ما یکسری ضمانت‌های اجرایی علاوه بر تذکر هم داریم مثلا سه درصد از بودجه اعتبار هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی تخصیص آن منوط به پیشرفت بهره وری است یعنی ما گزارش می‌د هیم به سازمان برنامه و بودجه کشور که این دستگاه در این سه ماه خوب عمل کرده یا خیر، آن سه درصد تخصیص پیدا کند یا خیر، یا مثلا فرض کنید در شرکت‌های دولتی پاداش اعضای هیات مدیره را منوط کردیم به عملکرد بهره وری شرکت دولتی، یعنی در آخر سال که مجمع در حال برگزاری است و تخصیص پاداش اعضای هیات مدیره را تعیین کند حتماً باید تایید سازمان ملی بهره وری را گزارش عملکرد بهره وری داشته باشد، پس علاوه بر اینکه ما گزارش می‌دهیم به نهادهای سیاست گذار مثل هیات دولت و مجلس از طرف دیگر سعی کردیم ساز و کار‌های تنظیم گری را وصل کنیم به موضوع بهره وری.
سوال: اگر ساز و کار‌های دقیقی و نظارت‌های مستمر وجود دارد چرا ما در برنامه ششم که باید باید هشت درصد رشد اقتصادی ۲/۸ از این هشت درصد صرفاً چهار دهم آن اتفاق افتاده است؟
پیشوایی : ساز و کار‌های تنظیم گری سازمان ملی بهره وری دو سال است که فعال شده قبلا این‌ها نبوده، صرفا قبلا پایش و گزارش می‌کرده، صرفاً رویکرد دولت سیزدهم در سازمان ملی بهره وری همین بوده که این ساز و کار‌های تنظیم گری را ایجاد کند که سابقه آن کلا دوسال است.
سوال: در یک سال گذشته شما آن گزارش‌های سه ماهه را که بر اساس برنامه و بودجه می‌فرستادید چه تعداد دستگاه توانستند سه درصد بهره وری را بگیرند یا چه دستگاه‌هایی نتوانستند بگیرند؟
پیشوایی : ما در دستگاه‌های اجرایی در سطح ملی دستگاه‌های موفق و دستگاه‌های نیازمند بهبود، ما در دستگاه‌های ملی دستگاه‌های موفق: وزارت نیرو، وزارت نفت، سازمان ملی استاندارد، وزارت دادگستری، وزارت رفاه، وزارت اطلاعات و ارتباطات این‌ها جزو خوب‌ها بودند، دستگاه‌های ناموفق یا نیازمند بهبود دو دستگاه داریم که نتوانستند انتظارات ما را برآورده کنند یکی معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانش بنیان بوده و یکی هم وزارت دفاع بوده است، برخی دستگاه‌ها هم داریم که رشدشان نسبت به سال قبل خوب بوده هر چند هنوز نمی‌شود جزو دستگاه‌های موفق نام برد، مثلا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نسبت به سال ۱۴۰۰ خیلی تحرک خوبی را در سال ۱۴۰۱ ایجاد کرد، ولی هنوز از آن مطلوبی که ما انتظار داریم فاصله دارد، وزارت آموزش و پرورش هم شرایط مشابهی دارد.
سوال: ساز وکاری که اشاره کردید که این‌ها گزارششان به هیات دولت و در مجلس می‌رود تا به حال برای این‌ها انجام شده یا خیر؟
پیشوایی : بله ما سه ماه یکبار به صورت مرتب گزارش میکنیم آقای رئیس جمهور هم اتفاقاً به دفتر پیگیری‌های ویژه دستور اکید دادند در خصوص بهره وری امسال سال خیلی خوبی را داشتیم هر سه ماه یکبار برخی مدیرانی که کاهلی و بی توجهی داشتند تذکر دریافت کردند، ما در استانها هم این وضعیت را داشتیم، ما استان‌های موفقی را در سال گذشته داشتیم، یزد، مازندران، کرمان و خراسان جنوبی انصافاً نسبت به سال گذشته تحرک خوبی را در استان دیدیم، در کنار این استان‌های موفق استان‌هایی هم داشتیم که تحرکشان آن مقداری که ما می‌خواهیم نیست، استان کهگیلویه و بویراحمد، سمنان، کردستان، قزوین، کرمانشاه، که حتماً نیازمند این است که در سال جدید با عزم جدی تری نسبت به سال گذشته امور را پیش ببرند.
سوال: بحث حقوق و دستمزد چه میزان می‌تواند بر انگیزه کارکنان برای افزایش بهره وری اثر گذار باشد؟
پیشوایی: ما در بهره وری معمولاً دو جزء برایمان خیلی مهم است بهره وری سرمایه، بهره وری نیروی انسانی یعنی از داشته هایمان مثلا ماشین آلات، ساختمان‌ها و... چگونه استفاده میکنیم و بهره برداری میکنیم که یعنی بهره وری سرمایه و از نیروی انسانی چگونه استفاده میکنیم این دو رکن اصلی هستند، بین این دو رکن بهره وری نیروی انسانی بسیار بسیار مهم تر، چون سرمایه را نیروی انسانی بهره برداری می‌کند پس از این صحبت‌ها به این نتیجه می‌رسیم که نقطه اهرمی برای ارتقاء بهره وری ارتقاء بهره وری نیروی انسانی است، سوال پیش می‌آید که یک نیروی انسانی برای اینکه بهره وری خوبی داشته باشد باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد، ما می‌گوییم دو ویژگی انگیزه و توانمندی، در واقع فردی می‌تواند کار گزار تحول و کارگزار ارتقاء بهره وری داشته باشد که این دو بال را داشته باشد انگیزه به معنای شوق برای اینکه در این عرصه گام بگذارد و توانمندی در کنار خواستن باشد، انگیزه چگونه محقق میشود قاعدتاً نیروی انسانی در یک سازمان احساس کند هر چقدر تلاش کند با فردی که کنارش نشسته تلاش نمی‌کند و یکجور تلاش می‌کند چه به ذهن او می‌رسد که من که تلاش می‌کنم فرقی نمی‌کند طبیعتاً انگیزه کاهش پیدا می‌کند، نظام حکمرانی وظیفه دارد در ساز و کار‌هایی که در نظر می‌گیرد جوری برنامه ریزی کند که منافع فرد با منافع کل همسو شود که انگیزه ایجاد شود، متاسفانه ما در این موضوع ضعف داریم یعنی حقوق و دستمزدی که پرداخت میشود میزان همسویی و اتصال به بهره وری ضعیف است، در آخرین گزارش رقابت پذیری جهانی موضوع همسویی یا اتصال یا همبستگی حققوق و دستمزد بهره وری یک شاخص است و آنجا گزارش میشود برای تمام کشورها، ما در بین ۱۴۳ کشوری که مورد بررسی قرار گرفتند رتبه مان ۱۲۶ است پس رتبه خوبی نداریم، پس یکی از جا‌هایی که ما باید مداخله کنیم حتماً اگر می‌خواهیم دنبال ارتقاء بهره وری باشیم اینجاست، ما حقوق و دستمزد را دو قسمت میکنیم یک قسمتی که می‌گویند حداقلی که معیشت فرد را تامین می‌کند ربطی به بهره وری ندارد هر فردی که در سازمانی کار می‌کند چه دولتی چه خصوصی باید کف معیشت را دریافت کند، اما از آنجا به بعد که در قالب پاداش‌ها و عملکرد نشان می‌د هد آنجا را معقتد هستیم که باید کاملاً متصل شود به عملکرد بهره وری، ما در سال گذشته این موضوع را در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت گزارش کردیم که بالاخره این موضوع مهم است و کشورمان ضعف دارد، مصوبه‌ای را به تایید اعضا و رئیس جمهور رسید که سازمان اداری و استخدامی کشور و سازمان برنامه و بودجه مکلف شدند که یک دستورالعمل و آیین نامه‌ای را برای این موضوع تدوین کنند که در قانون بودجه و برنامه هفتم این موضوع پررنگ‌تر دیده خواهد شد، و این دو سازمان را هم پیگیری میکنیم که این آیین نامه را در اسرع وقت به دولت تحویل دهند که این اتفاق بیفتد، البته در برخی از بخش‌ها این عملی شده مثلا در شرکت‌های دولتی که نقش جدی دارند، ما بودجه شرکت‌های دولتی مان از خود دولت بزرگتر است که تقریباً ۱/۸ دولت آن‌ها بودجه دارند و ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور مستقیماً توسط این شرکت‌ها تولید میشود، ابتکاری که سازمان ملی بهره وری داشته و پیگیری هم می‌کند این است که ما کارنامه‌ای را برای بهره وری شرکت‌های دولتی منتشر میکنیم و در اختیار سازمان برنامه و بودجه کشور قرار می‌دهیم.
سوال: اولین بار است که این اتفاق می‌افتد؟
پیشوایی: از ابتدای سال ۱۴۰۱ این کار را انجام می‌دهیم در ۱۴۰۲ استمرار می‌دهیم و عمق آن را بیشتر میکنیم و سازمان برنامه و بودجه موظف است مجوز پاداش اعضای هیات مدیره را بر مبنای عملکرد بهره وری دهد این اقداماتی است که باید رسانه هم به ما کمک دهد بالاخره شرکت‌های دولتی یک جعبه سیاهی بوده که کمتر بر روی آن نظارت بوده و اختیارات زیادی داشتند و اتفاقاً آمار را بد نیست مردم بدانند سرانه حقوق و دستمزد در شرکت‌های دولتی ۲/۷ برابر متوسط اقتصاد ایران، یعنی پس حقوق و دستمزد‌های خوبی هم پرداخت میشود، اتفاقی که باید بیفتد باید مبتنی بر عملکرد باشد، هیچ اشکالی ندارد اگر کسی خوب عمل می‌کند اتفاقاً دریافتی بیشتری داشته باشد، اما اگر این طور نیست چطور، زمانی می‌توانیم بگوییم ارتقاء بهره وری در کشور مهم است که فقط به گفتن و نشست و برخواست و همایش ختم نشود من به عنوان کسی که در دستگاه دولتی کار می‌کنم به عنوان یک کارشناس باید احساس کنم آخر ماه حقوقی که می‌گیریم متناسب است با کاری که انجام داده ام، اگر مدیر هستم به طریق دیگر، در مورد مدیران در برنامه‌های خود صدا و سیما مکرر عرض کردم، ما نسبت به حقوق‌های نجومی حساس هستیم خود صدا و سیما هم فکر می‌کنم خیلی حساس باشد، رسانه‌های کشور هم حساس بوده اند، مثلا مدیر دولتی است چرا ۶۰، ۷۰ میلیون حقوق گرفته، حتی بعضاً شبکه‌های اجتماعی فیش حقوقی پخش میشود مهم است، اما هیچ وقت سوال نمی‌کنیم که بزرگواری که به عنوان مدیر دولتی است و حقوق او زیر ۲۰ میلیون تومان است این دارد در ماه صد‌ها میلیارد تومان تخصیص منبع می‌دهد ما به آن میل حساس هستیم به این حیف حساس نیستیم، اگر آن حقوق نجومی است این اتلاف کهکشانی است یعنی میزانی که ضربه به کشور می‌زند خیلی بیشتر است یک مدیری ممکن است حقوق کم دریافت کند، اما تدبیر ندارد، حتما باید نظام ابقاء انتصاب و ارتقاء مدیران به بهره وری وصل شود این اتفاقی است که در سال ۱۴۰۲ مطالبه میکنیم.
سوال: کار بسیار سختی است و فشار‌ها و توصیه‌ها و سفارش ها، خیلی باید محکم باشید که بتوانید اجرا کنید؟
پیشوایی : ما در نقش خودمان سعی کردیم البته قضاوت را باید مردم کنند سعی و تلاش کردیم، ولی فکر می‌کنم اگر مصمم هستیم چند سال بعد فردی که مسئولیت سازمان ملی بهره وری را دارد نیاید اینجا بنشیند خدمت شما گزارش دهد که ما در برنامه هفتم توسعه هم دوباره منفی بود، بالاخره یکجا باید کمربند‌ها را محکم ببندیم شاید جا‌هایی هزینه داشته باشد بالاخره هر تغییری مقاومت و هزینه دارد.
سوال: یک مدیری اساساً شایستگی این را نداشته باشد که یک پستی را تصدی کند حتی تا عزل او پیش خواهید رفت؟
پیشوایی: ما بزرگترین کاری که کردیم در سال گذشته این بوده که کارنامه شرکت‌های دولتی را گذاشتیم روی آیینه‌ای که همه مردمی می‌بینند یعنی الان شما یک شرکت دولتی را اسم بیاورید در سامانه ما می‌توانید جستجو کنید و عملکرد بهره وری را ببینید، یعنی آماده کردیم که مردم و فضای نخبگان بیایند در فضای مطالبه گری و اشاره کنند و نشان دهند این مدیر و دستگاه را که عملکرد خوبی نداشته است.
سوال: حتماً باید مردم نشان دهند؟
پیشوایی: ما انتظار داریم که حرکت ملی اتفاق بیفتد، تجربه دنیا هم همین را نشان می‌د هد، ما در شرق آسیا کشور‌هایی را داریم که در ۱۰ سال گذشته متوسط رشد مثبت دو درصدی را هر سال داشته اند، ۱۸، ۱۹ درصد رشد اقتصادی از محل بهره وری اتفاق افتاده، وقتی مطالعه میکنیم که چه کرده اند، می‌بینیم یک تاکید خاصی بر نهضت یا حرکت ملی بهره وری وجود دارد، ابعاد را می‌بینیم که بخشی از دانش آموزان شروع میشود، بخشی در آموزش عالی، بخشی در نظام حکمرانی و بخشی در اتصال نظامات کلیدی به بهره وری.
سوال: ما در این پایش‌ها و ارزیابی‌ها شاخص‌های تدوین شده مشخصی داریم که در دنیا با این شاخص‌ها می‌سنجند؟
پیشوایی: شاخصی داریم تحت عنوان شاخص بهره وری کل عوامل تولید که نسبت خروجی یا ستانده است به کل چیز‌هایی که ما مصرف کرده ایم، چه میزان نیروی انسانی، چه مقدار سرمایه، مصارف واسطه داشتیم، همه این‌ها در مخرج کسر قرار می‌گیرد این تقسیم میشود یا در واقع تشریح میشود به چند جزء بهره وری نیروی انسانی، سرمایه، انرژی ما این‌ها را الحمدالله توانستیم هم نظام پایش را چترش را گسترده کنیم و همین را گزارش کنیم به مردم و مسئولین و سیاست گذاران و پیگیری کنیم که مداخله صورت گیرد، یعنی مبتنی بر آن نظام رصدی که درست کردیم به سیاست گذار هوشمندی می‌دهد، تاکیدمان بر روی رشد است. ممکن است جایی منفی باشد مدیری می‌آید منفی را مقداری بهتر می‌کند برعکس مدیری بوده در یک دستگاه سود ده رفته که بهره وری مثبت بوده الان هم مثبت است، ولی کاهش پیدا کرده باید آن مدیر پاسخگو باشد.
سوال: به لحاظ بهره وری وضعیت خود سازمان ملی بهره وری چگونه است؟
پیشوایی: سازمان ملی بهره وری هم مثل تمام دستگاه‌های اجرایی تکلیف قانونی را دارد یعنی چرخه بهره وری را باید مستقر کند به دستگاه مادرش گزارش دهد، آن دستگاه بررسی کند و مجدد برگرداند به سازمان ملی بهره وری.
سوال: به لحاظ بهره وری وضعیت خوبی دارد؟
پیشوایی : ما فکر میکنیم سازمان ملی بهره وری نسبت به سال قبل رشد بهره وری داشته و در عملکرد سازمان این گویا است، هر سال ما گزارشی داریم به نام سیمای بهره وری ایران عزیزان می‌توانند مشاهده کنند در اختیار همه مردم است، وضعیت تمام دستگاه ها، استان ها، ملی، بخشی و اینکه چه باید کنیم که بهره وری ارتقاء پیدا کند.
سوال: خود سازمان ملی بهره وری این در ذهن مردم می‌آید که سازمانی که خودش می‌خواهد در کشور بهره وری را پیاده سازی کند باید سرآمد همه باشد، الان وضعیت این طور است؟
پیشوایی : بله هست ما در واقع نظام ارزیابی در کشور داریم که سازمان اداری و استخدامی کشور این کار را انجام داده تمام دستگاه‌های اجرایی ارزیابی عملکر دارد، که الحمدالله سازمان ملی بهره وری سال گذشته ارتقاء رتبه داشته یعنی از دستگاه‌های متوسط به دستگاه‌های خوب ارتقاء پیدا کرده و هدف گذاریمان برای سال جاری این است که جزو دستگاه‌های خیلی خوب در کشور قرار گیریم.
سوال: در حوزه بهره وری آیا ما از تجربیات دیگر کشورها آیا استفاده میکنیم یا آن‌ها هم با همین ساز و کار‌هایی که ما داریم بهره وری را ارتقاء می‌دهند، به چه صورت عمل میکنیم؟
پیشوایی : طبیعتاً یکی از بهترین رویکرد‌هایی که می‌توانند کشورها اتخاد کنند این است که کشور‌های موفق را حداقل مطلع باشند، چون لزوماً هر نسخه‌ای که هر جای دیگر بوده است در یک کشور دیگر جواب نمی‌دهد، به لطف خدا این از گذشته بوده در ایران بوده یعنی ۲۱ کشور ما عضو سازمان بهره وری اسیایی داریم که یکی کشور ایران از ابتدای انقلاب این عضویت بوده ما برنامه‌های مدونی داریم در تعامل مان با این سازمان که سال گذشته هم ارتقا پیدا کرد ما از کشور ایران در سال گذشته ۱۵۰ کارشناس و مدیر در دوره‌های بین الملللی سازمان بهره وری اسیایی برای انتقال تجربه شرکت کردند یکسری طرح‌ها یا برنامه‌های تک کشوری است به طور خاص برای ایران داشتیم، مثلا پروژه‌ای را به نام اس ان پی داشتیم که شبکه ملی بهره وری را در ایران گسترده‌تر می‌خواست کند که الحمدالله اجرا شد، یک پروژه دیگری به نام اعتبار بخشی متخصصین بهره وری در ایران که موفق شدیم به عنوان چهارمین کشور در آسیا مجوز ارزیابی و اعطای گواهینامه بین المللی متخصصین بهره وری ایران در سال گذشته دریافت کند، یعنی الان اگر فردی در ایران در فرایند اعتبار بخشی ما قرار گیرد و صلاحیت او احراز شود گواهینامه اش در تمام آسیا معتبر است و می‌تواند تدریس کند و پروژه مشاوره انجام دهد، حتی ما می‌توانیم این خدمت را به کشور‌های همسایه هم بدهیم یعنی فردی به ایران بیاید و این روند را طی کند، لذا اعتبار خوبی در سازمان بهره وری آسیایی وجود دارد حتی ما سال گذشته سراغ این رفتیم که برخی از تجربیات موفق کشورمان را در آنجا ارائه دهیم و این اتفاق برای اولین بار افتاد ما نه تنها مصرف کننده بلکه تولید کننده شدیم، منتهی اینکه این تجربه را چگونه بومی سازی کنیم، کشور خاصی داریم ویژگی‌های خاصی دارد، آنچه که شاید بگوییم برنامه کلیدی ما است برای ارتقاء بهره وری در کشور استقرار چرخه بهره وری است که مسئله شناسی می‌کند، راهبرد استخراج می‌کند و برنامه اقدام دارد، برای سال جدید یکی از تمرکز‌هایی که سازمان بنا دارد امسال انجام دهد اینکه در هر دستگاهی چند اقدام پیشران بهره وری یعنی آن برنامه‌های مفصل که دارند چند اقدامی که خواستند پیشران بهره وری است که می‌تواند یک عامل بازدارنده‌ای را بردارد یا یک عامل پیش برنده‌ای را ایجاد کنند.
سوال: بحث جمعیت و پیری جمعیت که هشدار‌هایی داده شده این موضوع چقدر می‌تواند در کاهش بهره وری در آینده اثر گذار باشد؟
پیشوایی: اتفاقاً بر روی این موضوع که موضوع راهبری برای کشورمان است سال گذشته یک گزارش تخصصی در این زمینه منتشر کردیم که خیلی یافته‌های جالبی داشت، یافته کلیدی ما این است که فردی شروع به کار می‌کند در یک دستگاه یا سازمانی، مطالعات نشان می‌دهد که وقتی شخص شروع به کار می‌کند به تدریج بهره وری تا ۴۵ سالگی ارتقاء پیدا می‌کند، بعد از ۴۵ سالگی ما شاهد افول بهره وری هستیم، این چه ارتباطی با بحث پیری جمعیت دارد ما باید به فکر جدی برای آینده کنیم به نظر می‌آید ما در ۱۰ سال آتی شکم جمعیتی ما در هرم جمعیتی به سمت بالای ۴۵ سال می‌رود که هشدار جدی است که باید حتماً به فکر باشیم، ما عوامل دیگری هم داریم که بهره وری را تقویت می‌کند برای نیروی انسانی مثلا اگر نیروی انسانی را مجهز کنیم به فناوری، اگر نیروی انسانی را انگیزه اش را از طریق اتصال به حقوق و دستمزد تقویت کنیم می‌توانیم مقداری آسیب را تا مقداری کاهش دهیم در بلند مدت هم طبیعتاً باید سیاست‌های جمعیتی کشورمان اصلاح شود، وگرنه اگر بخواهد ادامه پیدا کند هر چقدر کمک بدهیم به اینکه از طریق عوامل دیگر موضوع جدی که در این حوزه داریم بحث پایداری مالی صندوق‌های تامین اجتماعی است و صندوق‌های بازنشستگی که پیشنهاد سازمان ملی بهره وری برای برنامه هفتم پیشرفت کشور این بود که صندوق‌های بازنشستگی را به عنوان یک رکن کلیدی مورد تمرکز باشد، چون می‌دانید این صندوق‌ها سهام دار بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی ما هستند اگر این‌ها دچار خدشه شوند در پایداری مالی یک دومینو اقتصادی در بنگاه‌های زیر مجموعه ایجاد می‌کند و ضربه بزرگی است، الان به نظر می‌رسد هنوز فرصت داریم یعنی روز بحران هنوز نرسیده، الان وقت تدبیر است، چه در حوزه پیری جمعیت و صندوق‌ها که انشاءالله به وقت بحران استفاده کنیم.
نظر شما